Hidrolik sistemde meydana gelen arızaların %80 lik kısmını hidrolik yağda bulunan partiküller sebebiyet vermektedir. Hidrolik sistem temizliği istenilen seviyelerde yapılması durumunda hidrolik sistemde meydana gelen arızaların büyük oranda azalacağını gözlemlemek mümkündür. Hidrolik sistemin çalışma ortamına göre uygun filtre sistemleri kullanmak gerekmektedir. Bu çalışmada hidrolik sistem gereksinimlerine göre filtre seçimini ve hidrolik sistemde kirliliğe neden olan faktör ile bu faktörlerin ortadan kaldırılması için metotları inceleyeceğiz.
Hidrolik Sistemlerde Arıza Nedenleri
Sektörlerde rekabetin artması nedeniyle üretici firmalar maliyet analizlerini daha sık yapmaya başladılar. Günümüzde hidrolik sistemler bir çok sektörde kullanıldığından firmaların üretimini etkileyen önemli faktörlerden biri haline gelmektedir. Hidrolik sistemin arızalara mahal vermeden çalışması için iyi bir şekilde filtre edilmesi şarttır. Arızalanan bir hidrolik sistem üretimin günlerce veya haftalarca durmasına sebebiyet verebilmektedir. Bu durum da üretim yapan firmanın maliyetlerini doğrudan etkileyecektir. Bu sebeple hidrolik sistemde uygun filtrelemenin yapılması ile plansız duruşların önüne geçmek mümkün olacaktır.
Hidrolik Kirlilik Tipleri
Hidrolik sistemde kirlilikler hava, su, katı parçalar ve kimyasal reaksiyonla olmaktadır.
a)Hava;
Hava hidrolik sisteme emiş hattından girmektedir. Emiş hattındaki vakumun etkisi ile hava emen pompa bu havayı hidrolik sisteme dahil eder ve hidrolik ekipmanların içerisine yapışan hava kabarcıkları yağ basıncının etkisi ile patlayarak ekipman gövdesinden parçacıklar kopartır kopan parçacıklar diğer ekipmanlara zarar vereceği gibi hidrolik sistemin arızalanmasına neden olacaktır. Hidrolik sisteme hava girmesini engellemek için emiş hattında bulunan bağlantılar ile bu hatlardaki keçe ve o-ringler periyodik olarak kontrol edilmelidir.
b)Su;
İklim şartlarından, havada bulunan nemden, bakım esnasında yapılan temizlikten dolayı su hidrolik sisteme bir çok yerden gelmektedir. Hidrolik sistemde bulunan su oranı önemlidir, hidrolik sistemde en fazla 200 ppm (%0,02 oranında) su oranı olmasına müsaade edilir.
c)Katı Parçalar;
Katı parçalar hidrolik sistemde çevre etkenlerinden, montaj ve bakım esnasında, parçaların aşınması ile ve hatta yeni yağ içinde bulunan partiküllerden bile sisteme dahil olmaktadırlar. Hidrolik sistemde bulunan katı parçalar ilk hasarlara, ani arızalara, yağ yaşlanmasına ve hidrolik sistem ekipmanlarının aşınmalara sebebiyet vermektedir. Katı parçalar bir çok büyüklükte olmaktadır insan gözü 40 microndan daha küçük parçacıkları göremez insan saçının 1 teli 75 micron kalınlığındadır. Hidrolik sistemde çalışan parçaların boşluk değerleri 2-4 micron seviyesinde değişmektedir. bu boşlukları çıplak gözle görmemizin imkanı yoktur dolayısıyla gözle yağ kirliliği kontrolü yapmak yanlıştır. Periyodik olarak hidrolik sistemde bulunan yağın kirlilik analizini laboratuvar ortamında yaptırmak gerekir.
d)Kimyasal Reaksiyon ;
Kimyasal reaksiyon yağın ömrünü tamamlaması, farklı standartlardaki yağların karıştırılması ve kopan parçacıkların yağın özelliğini bozması ile oluşmaktadır. Hidrolik sistemde maksimum 2000 saatte yağın değiştirilmesi gerekmektedir. Yağ değişimi sırasında farklı standartlardaki yağlar kullanılmamalı imalatçı firmaların önermiş olduğu standartlardaki yağlar tercih edilmelidir. Yağ yaşlanması ve yağ uyuşmazlığı ile ilgili mikroskobik resimleri aşağıda görebilirsiniz.
Hedeflenen Yağ Temizleme Seviyesi
Hidrolik yağ temizliği NAS ve İSO olmak üzere iki farklı standart ile belirlenir. Hidrolik sisteme kullanılan hidrolik yağın temizlik gereksinimi kullanılan ekipmanın çalışma hassasiyetine göre değişkenlik göstermektedir. Hidrolik sistemde oransal ekipmanlar yok ise hedeflenen temizlik seviyesi NAS 8 olmalıdır.
Hidrolik Sistemde Kavitasyon
Hidrolik sistemde kavitasyon pompanın yeteri seviyede emiş yapamamasına denir. Emiş yapamayan pompa normal çalışmasına göre çok daha sesli çalışacaktır. Kavitasyon hidrolik pompanın ani arızalanmasına sebebiyet vermektedir. Kavistasyon hidrolik yağın soğuk olmasından, emiş ve havalandırma kapaklarının tıkalı olmasından, emiş hattındaki orantısız çap değişikliklerinden ve pompanın hava emmesinden kaynaklanmaktadır.
Hidrolik Filtre Tipleri
Hidrolik sistemde emiş hattı, basınç hattı, dönüş hattı ve sistemden bağımsız olarak çalışan 4 farklı filtre kullanılmaktadır. Emiş hattında kullanılan filtreler 100-125 micron seviyesinde temizlik sağlamaktadır. Dönüş hattında kullanılan filtreler 25-40 micron seviyesinde temizlik sağlamaktadırlar. Basınç hattında kullanılan filtreler genelde hassas çalışan ekipmanların önüne bağlanır ve 10-15 micron seviyesinde temizlik sağlamaktadır. Hidrolik sistemde 3-5 micron büyüklüğündeki parçacıkların bile sisteme zarar vererek ani arızalara yol açtığı göz önünde bulundurulduğunda 3 micron seviyesinde temizlik sağlayan Off-Line filtrelerin kullanılması oldukça önemlidir. Off-Line filtreleme üniteleri kendi motor ve pompasını üzerinde taşıdığı için hidrolik sistemin performansını etkilemeden ideal temizlik seviyesine ulaşmaktadır. Kısa süre içerisinde NAS 14 kirlilik seviyesinde olan hidrolik yağı ideal temizlik seviyesi olan NAS 8 seviyesine düşürmektedir.
Sonuçlar
Hidrolik sistemde çalışan tüm ekipmanlar hassas ve oldukça pahalı ürünlerdir. Bu ürünleri korumanın tek yolu ideal şartlarda filtrasyon ve zamanında bakım ile mümkün olmaktadır. Ani arızalara sebebiyet vermemek için bakım planları oluşturulmalı ve zamanında bakımlar uygulanmalıdır.